Door: mr. Julian Schooljan, jurist
De Tweede Kamer vindt dat overheden op dit moment, onder de Wob, te weinig informatie actief openbaar maken. Dit terwijl openbaarheid van bestuur (‘freedom of information’) in de afgelopen jaren een essentieel onderdeel is geworden van elke moderne democratie. Democratie verdraagt geen geheimhouding; alleen een goed geïnformeerd publiek kan overwogen keuzes maken. Overheidsinformatie is ook niet gebaat bij exclusiviteit; de actieve ter beschikking stelling ervan kan de publieke sector, de informatie-economie en het cultureel wetenschappelijke leven slimmer en sterker maken. Het toegankelijk maken van publieke informatie is geen gunst van de overheid. Maar een recht van de burger dat hem of haar in staat stelt de overheid te controleren, fundamentele rechten uit te oefenen en economische en culturele waarde te creëren. Om deze ideeën in de praktijk te brengen is een wetswijziging noodzakelijk, aldus de Tweede Kamer. De gedachte is dat de Woo, waarin de nadruk (in tegenstelling tot in de Wob) meer komt te liggen op actieve openbaarmaking van informatie, beter aansluit bij de wensen van burgers en bedrijven. En ook bijdraagt aan een beter functioneren van de democratische rechtsstaat.
Niet alle wijzigingen zoals voorgesteld in 2016 hebben de eindstreep gehaald. Toch bevat de wet zoals die op 1 mei 2022 in werking treedt een aantal belangrijke wijzigingen ten opzichte van het huidige regime. De belangrijkste daarvan betreffen een ruimer toepassingsbereik en een uitgebreide actieve openbaarmakingsplicht.
De Wob is vooral van toepassing op bestuursorganen als ministeries, gemeenten, provincies, waterschappen en publiekrechtelijke organisaties. De Woo geldt daarnaast ook voor de Eerste en Tweede Kamer, de Raad van de rechtspraak en het College van afgevaardigden, onderdelen van de Raad van State, de Algemene Rekenkamer, de Nationale ombudsman en besturen van openbare lichamen. Net als de Wob is de Woo echter niet van toepassing op semipublieke organisaties (waarvoor het wetsvoorstel in 2016 nog wel ruimte liet). Met de Woo zal de reikwijdte van de openbaarheidsregeling dus verruimd worden (maar niet zo veel als oorspronkelijk de bedoeling was).
Onder de Wob hebben bestuursorganen een grote mate van vrijheid om naar eigen inzicht documenten openbaar te maken (actieve openbaarheid). Dit wijzigt bij de inwerkingtreding van de Woo. Informatie binnen bepaalde categorieën (zoals opgenomen in artikel 3.3 van de Woo) moet straks in beginsel verplicht geopenbaard worden. De bedoeling is dat dit een cultuurverandering teweegbrengt bij bestuursorganen, door niet alleen maar op verzoek maar ook uit eigen beweging meer informatie te openbaren. Deze informatie moet ook voor iedereen bereikbaar zijn. Daarom regelt artikel 3.3b Woo dat de documenten die onder de actieve openbaarmakingsplicht vallen elektronisch toegankelijk worden gesteld. De eerste versie van de website, met een beperkte verzameling aan documenten, is op dit moment al in de lucht: zie open.overheid.nl
Het ruimere toepassingsbereik en de uitgebreide actieve openbaarmakingsplicht vormen veruit de belangrijkste wijzigingen. Noemenswaardig is verder dat de Woo enkele wijzigingen in de weigeringsgronden bevat. Zo is bijvoorbeeld geen weigeringsgrond meer van toepassing op bedrijfs- en fabricagegegevens die betrekking hebben op milieu-emissies. Ook kan een bestuursorgaan onder de Woo besluiten een verzoek om informatie niet te behandelen. Als de verzoeker duidelijk een ander doel heeft dan het verkrijgen van publieke informatie of als het verzoek duidelijk geen bestuurlijke aangelegenheden betreft. Ook wordt met de Woo een permanent ‘Adviescollege openbaarheid en informatiehuishouding’ in het leven geroepen. Dit adviescollege zal gaan adviseren over wetgeving omtrent openbaarheid en een bemiddelende rol gaan vervullen bij geschillen tussen bestuursorganen en klagers.
Ook al zijn de scherpe kantjes uit het oorspronkelijke wetsvoorstel verdwenen: De Woo zorgt er nog steeds voor dat overheden, ten opzichte van nu, meer documenten uit eigen beweging openbaar moeten maken en beschikbaar moeten maken via een voor iedereen toegankelijke digitale infrastructuur. Daarmee wordt de toegang tot overheidsinformatie verbeterd en dat is ook hard nodig (wat nog maar weer eens werd aangetoond in de recente toeslagenaffaire). Hoe de nieuwe digitale vindplaats in de praktijk gaat functioneren valt vanaf 1 mei te bezien (de combinatie IT en overheid is de afgelopen jaren geen onverdeeld succes gebleken), maar meer transparantie is voor iedereen goed nieuws.
| Woo en de Applicatie Langetermijnagenda van Thorbecke Thorbecke draagt ook bij aan de nieuwe Woo door gemeenteraden te faciliteren met de applicatie langetermijnagenda (LTA). Deze applicatie helpt met het overzichtelijk presenteren van alle belangrijke besluitvorming in de gemeenteraad en het bijbehorende proces. Bekijk hier als voorbeeld eens de LTA van de gemeenteraad van gemeente Nijkerk. |
|
|
|